Kunstenaar Hanna S. | "Ondanks haar gevangenschap blijft ze elke dag doorwerken"

Wie zijn er eigenlijk actief in groepen die solidariteit betuigen met Hanna S. ? En met wie spreek ik nu?

Nick Pschierer: Er zijn verschillende lokale groepen die oorspronkelijk vanuit een linkse context zijn ontstaan. Sinds de afschaffing van de Bundesprijs voor Kunststudenten zijn er ook nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan ​​– met mensen uit de culturele scene, andere linkse scenes en de raakvlakken daartussen.

Leila Orth: We spreken hier als kunstenaars uit verschillende steden die samenkomen rond de Federale Kunstprijs. Sommigen van ons hebben de prijs zelfs ontvangen.

De toekenning van de prijs aan Hanna S. werd opgeschort na een rechtse campagne. Hoe kon dat gebeuren?

Pschierer: Het is moeilijk om precies te weten, maar blijkbaar had de AfD Mittelfranken vernomen dat Hanna de prijs had gewonnen. Tot dan toe hadden alleen rechtse blogs er lucht van gekregen. De partij diende vervolgens een motie in om de neutraliteit van de Academie van Neurenberg te herzien, aangezien Hanna daar genomineerd was. Dit leidde tot verdere media-aandacht, en zo liep de hele zaak zijn beloop. Het ministerie van Onderwijs en de Studentenbond – die verantwoordelijk is voor de toekenning van de prijs – zijn van plan een definitieve beslissing te nemen zodra de uitspraak definitief is . De verdediging zal waarschijnlijk in beroep gaan.

Jakob Karpus: Omdat de prijs is "in de wacht gezet", is Hanna's werk niet te zien en ontbreekt ook de begeleidende tekst in de catalogus. Dit is in feite al een intrekking – alleen anders gelabeld.

Orth: Dat kan een enorme impact hebben op een artistieke carrière. Hanna's reputatie en zichtbaarheid kunnen er enorm onder lijden.

Bubu Mosiashvili: En er is geen wettelijke basis voor de intrekking. Nergens staat dat een veroordeling of lopende procedures een prijsverbod met zich meebrengen.

In dit interview willen we het hebben over het artistieke werk van Hanna S. Hoe zou je dat omschrijven?

Pschierer: Haar werk is diep geworteld in het politieke discours. Met artistieke middelen verzet ze zich tegen de normalisering, trivialisering en verhulling van sociale onrechtvaardigheden. Ze houdt zich bezig met een mix van artistieke expressie en maatschappelijke relevantie: hoe kan kunst betekenis ontvouwen in tijden waarin mensen verdrinken in de Middellandse Zee of te maken krijgen met geweld van politie en staat? Ze maakt veelvuldig gebruik van traditionele, vaak gefeminiseerde, handwerktechnieken zoals haken, breien, knopen of weven. Zo wordt kunst een maatschappelijk verankerde praktijk.

Kunt u voorbeelden geven?

Pschierer: Een zeer bekend werk is een deurmat geweven van vrouwenhaar. Ze maakte ook kettingen van gevouwen wetteksten en gedrukte uitgaven van rechtse kranten, waarbij elke schakel een persoon voorstelt die in de Middellandse Zee is verdronken. Beide werken maakten deel uit van de portfolio voor de Federale Kunstprijs. Vóór haar opsluiting breide ze een shirt uit haar identificatiedossier. In de gevangenis gebruikt ze materialen die daar beschikbaar zijn, zoals kranten. Ze maakte er sokken van voor de familieleden van medegevangenen. Sinds de vierde dag van haar voorlopige hechtenis schrijft ze elke dag het nummer van elke dag in de gevangenis op A4-papier. Elk vel wordt volledig ingevuld, de vellen worden gestapeld en naar buiten gestuurd. Ze breide ook een trui van het lokale dagblad in de gevangenis. Ondanks haar voorlopige hechtenis blijft ze elke dag werken.

Orth: Het papieren wollen overhemd raakte me diep emotioneel; het is een reactie op haar geïnstitutionaliseerde vernedering. Ondanks de extreme omstandigheden behoudt ze hoop en autonomie.

Pschierer: Ze werkt ook in de gevangenis met theezakjesdraad, die ze tot een steeds langer wordende ketting weeft. Het is een heel delicaat werk. De kleurvariaties en materiaaltexturen zijn ongelooflijk mooi. Ook hier is de door anderen opgelegde tijd een tastbaar onderdeel van het werk. Wat vooral indrukwekkend is, is dat ze in de gevangenis alle technieken moet onthouden, omdat ze geen lesmateriaal tot haar beschikking heeft. Ze werkt volledig met geïmproviseerde materialen en maakt toch ongelooflijk precieze en geconcentreerde werken.

Zijn er plannen om de rechtse campagne tegen te gaan met behulp van de kunstwerken van Hanna S.?

Orth: Jazeker. Op 24 oktober opentde tentoonstelling "From Within" met Hanna's werk in de tentoonstellingsruimte "Flow" in Bonn. Deze loopt tot en met 8 november en wordt aangevuld met een begeleidend kunstenaarsprogramma. We zien dit als een uiting van gedeelde verantwoordelijkheid, maar ook als een kans om haar kunst de ruimte te geven die ze verdient.

Was er enige solidariteit van de Kunstacademie van Neurenberg, waar zij studeerde?

Pschierer: Van de studenten wel, maar helaas nauwelijks van de academie. De directie ging pas op verzoek over tot het benadrukken van het principe van het "vermoeden van onschuld". Studenten organiseerden vervolgens hun eigen acties, tentoonstellingen en toespraken.

Weet je hoe Hanna S. met de situatie omgaat?

Pschierer: Hanna probeert na de publieke lastercampagne haar privacy te beschermen. Lokaal en in heel Duitsland proberen rechtse groeperingen alles wat over haar bekend wordt tegen haar te gebruiken. Tijdens de onderhandelingen bleef ze echter standvastig in deze vreselijke situatie.

Welke eisen stelt u aan het Ministerie van Onderwijs of de Studentenbond?

Mosiashvili: Er zijn tot nu toe geen formele eisen gesteld. De communicatie is volledig ondoorzichtig geweest. We zijn er niet bij betrokken, ook al worden wij als prijswinnaars er ook door getroffen. Dat zegt veel over het begrip van kunst en de politieke verantwoordelijkheid binnen deze instellingen.

Wat voor soort begrip is dat?

Orth: Hanna's geval staat niet op zichzelf. Al zo'n twee jaar zien we kunstenaars steeds meer onder druk komen te staan ​​wanneer ze standpunten vertegenwoordigen die niet passen binnen het spectrum van opvattingen dat de staat wenst. Dit treft met name stemmen die solidariteit met Palestina betuigen of een uitgesproken antifascistisch standpunt innemen. Dit leidt steeds vaker tot afwijzingen van financiering, intrekking van subsidies of annulering van tentoonstellingen. Ook onze tentoonstelling in Bonn zien we in deze context: het is ook een daad van collectief verzet tegen de toenemende repressie in de kunsten.

Mosiashvili: Het probleem is structureel. Antifascistische standpunten worden vandaag de dag gecriminaliseerd of op zijn minst gedelegitimeerd, terwijl het officiële discours tegelijkertijd graag het "nooit meer"-principe aanhaalt en de herinnering aan het verleden cultiveert. Deze gelijktijdigheid is zeer tegenstrijdig en gevaarlijk: historisch antifascisme wordt gevierd, maar de huidige vertegenwoordigers ervan worden vervolgd. In culturele instellingen leidt dit tot een klimaat van intimidatie en zelfcensuur.

Ik ben verbaasd dat u zich ook solidair toont met de Palestijnse protesten. Naar mijn mening is dit onderwerp taboe in het zogenaamde Boedapest-complex.

Orth: We moeten solidariteit tonen met alle linkse krachten die te maken hebben met repressie en onderdrukking. Het is juist nu belangrijk om samen na te denken over verschillende vormen van geweld.

Mosiashvili: Het is moeilijk om de criminalisering van een studente die besloot haar politieke standpunt te uiten te observeren zonder te denken aan de vele gevallen van gecriminaliseerde studenten die solidariteit toonden met de mensen in Gaza – studenten die besloten luidkeels te protesteren tegen de aanhoudende genocide en de medeplichtigheid van Duitse instellingen en universiteiten daaraan.

Wat is er nog meer belangrijk om te vertellen?

Mosiashvili: Wanneer rechtse campagnes zich specifiek richten op individuele kunstenaars omdat ze antifascistische of antikoloniale standpunten vertegenwoordigen, en overheids- of culturele instellingen zwijgen of "neutraal" blijven, kiezen ze in feite de kant van de aanvallers. Neutraliteit is dan een houding van de andere kant opkijken.

Karpus: Op een evenement werd een zin van Hanna geciteerd die dit goed verwoordt: "Of het nu in de kunst is, in mijn werk of op straat: Kijk! Doe iets! Kom in beweging! Wees luid!" Dat vat samen waar het allemaal om draait: solidariteit tonen, actie ondernemen.